Instytut Sztuki Wyspa
Księgarnia
ul. Doki 1/145 B
80-958 Gdańsk
tel. 58 320 44 46
www.wyspa.art.pl
lista obecności wyspainfo@wp.pl
Wyspy miast: Stadion X-lecia w Warszawie i Stocznia Gdańska
O heterotopii, niezwykłości i historycznym uwikłaniu obu miejsc rozmawiają Grzegorz Klaman i Joanna Warsza
rozmowa ilustrowana dokumentacją projektów
Francuski filozof Pascal Nicolas-le-Strat nazywa „szczelinami i parterami miast” wolne parcele lub zaniedbane obszary miejskie, w których można znaleźć niezwykłe przedmioty: stare rowery, wyrzucone meble, wyblakłe reklamy i gdzie można jeszcze doświadczyć „wspólnej przestrzeni przejść i przecięć”. Nicolas-le-Strat uważa, że stają się one „miejscami oporu” wobec sztywnych sposobów tworzenia tkanki miasta, niezwykłymi miejskimi „wyspami”.
Miejskie dzikie wyspy: Stocznia Gdańska i Stadion X-lecia zostaną skonfrontowane ze sobą przez pryzmat projektów artystycznych poruszających społeczne, polityczne i topograficzne wątki, realizowanych w tych bardzo konkretnych lokalizacjach: w Gdańsku od kilkunastu lat przez Anetę Szyłak i Grzegorza Klamana, twórców Instytutu Sztuki Wyspa oraz w Warszawie przez Joannę Warsza w cyklu Finisaż Stadionu X-lecia.
Zrujnowany Stadion X-lecia i otaczający go bazar Jarmark Europa przez ostatnie lata funkcjonował niczym miasto w mieście. Panowały tu specjalne prawa: sklepy otwierały się o trzeciej w nocy, a zamykały w południe, tłum mówi azjatyckimi językami, boisko porastała dzika roślinność, a po trybunach spacerowali botanicy i archeolodzy w poszukiwaniu ruin Warszawy, z których obiekt usypano w 1955 roku jako wizytówkę ery stalinowskiej, choć jego bryła była modernistyczna, lekka i przestronna. Przez 40 lat Stadion służył dobremu imieniu komunizmu. Na początku lat 80., umarł dla sportu, po czym „zreanimowali” go wietnamscy i rosyjscy kupcy – pionierzy kapitalizmu, którzy ustawili na koronie łóżka polowe z towarem tworząc jedyne wielokulturowe miejsce w Warszawie. Seria realizowanych tu od 2006 interwencji artystycznych Finisaż Stadionu X-lecia przedstawiła Stadion jako miejsce wieloznaczne, symbolicznie nieobecne, magazyn historii, sprzętów, jako widowiskową ruinę, perłę architektury, miasteczko wietnamskie czy źródło legend miejskich. Podróż do Azji – spacer akustyczny po sektorze wietnamskim Stadionu Dziesięciolecia oraz Boniek!, Wizja lokalna, Likwidacja Jarmarku Europa, Radio Stadion Nadaje, Palowanie i Schengen – były wyprawami artystów, sportowców, aktywistów do rzeczywistości „nieistniejącego już” Stadionu. Powstały projekty o charakterze partycypacyjnym i paradokumentalnym (spacery, mecz, niedzielny radiowęzeł, spektakl na placu budowy, wystawa z udziałem prawdziwych ludzi), poruszające kwestie pamięci, degradacji, siły wyobraźni, wieloznaczności i przyszłości czy problematycznej egzotyki tego miejsca.
Dawna Stocznia Gdańska to obszar kumulacji i intensyfikacji znaczeń ważnych dla większości Polaków; grudzień 1970, narodziny Solidarności, postać Lecha Wałęsy, etos wielkiego buntowniczego zakładu pracy - stoczni, niezwyklej industrialnej enklawy oddzielonej murem od miasta i od wielu lat niedostępnej. Z tymi i wieloma innymi aspektami tego miejsca zmierzyliśmy się jako organizatorzy po raz pierwszy w 2000 roku realizując wielowarstwowa wystawę Drogi do Wolności w Sali BHP i przestrzeni otwartej stoczni. Artystyczne projekty począwszy od BRAM Klamana poprzez wystawy takie jak BHP, Strażnicy Doków, Patriotyzm Jutra wywoływały gorące dyskusje dotyczące sposobów upamiętniania, zawłaszczania historii, roli mitu Solidarności, uobecniania niezbadanych, marginalizowanych pamięci zwykłych robotników, nawarstwionych emocji i konfliktów. Erupcja aktywności artystycznej w nowych miejscach takich jak Kolonia Artystów, Modelarnia, Instytut Sztuki Wyspa poprzez wieloletnia praktykę stworzyła niezwykłą sytuacje obecności i współuczestnictwa, przenikania się żywiołu artystycznego z robotniczym.
Grzegorz Klaman – artysta, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, prowadzi Pracownię Intermedialną. Zajmuje się instalacją, działaniami w przestrzeni publicznej ( obiekty i rzeźby wielkoskalowe, często w relacji do architektury ), sztuką krytyczną, analizującą dyskursywne relacje ciała, władzy i nauki. Od 1984 roku zaangażowany w artystyczne aktywizowanie różnych obszarów Gdańska, takich jak Baraki (1988), Wyspa Spichrzów (1985-1996), dawna łaźnia miejska( od 1992). Współzałożyciel i prowadzący Galerię Wyspa (od 1985) i Fundację Wyspa Progress, aktywne w latach 80-tych głównie na terenie Wyspy Spichrzów, a następnie od lat 90 w budynku DS ASP oraz dawnej łaźni miejskiej(1992). Współpomysłodawca ( z Anetą Szyłak ) powołania tamże Centrum Sztuki Współczesnej w 1998 roku.
Współorganizował „City Transformers”, międzynarodowy projekt w przestrzeni publicznej inspirowany planowanymi zmianami urbanistycznymi na terenach postoczniowych w Gdańsku. W 2002 zakłada i prowadzi Modelarnie kooperatyw artystów na terenach postoczniowych a w 2004 powołuje z Anetą Szyłak Instytut Sztuki Wyspa.
Joanna Warsza ur. 1976. Kuratorka sztuk wizualnych, teatru, partycypacji. Zrealizowała m.in. Podróż do Azji – spacer akustyczny po Stadionie X-lecia, Finisaż Stadionu X-lecia i Jarmarku Europa w odcinkach, Wycieczki do mieszkańców Broku, Wizję lokalną w BW Bank w Stuttgarcie, cykl Akcje w TR Warszawa oraz w Nowym Teatrze w Warszawie. Interesuje się performatywnością w różnych obszarach życia. Prowadzi Fundację Laury Palmer (www.laura-palmer.pl)
